Προεργασία
1. Σημειώνουμε το όριο των λέξεων που μας διατίθεται.
Η έκθεσή μας δεν πρέπει να είναι ούτε μικρότερη ούτε μεγαλύτερη.
2. Υπολογίζουμε πόσες περίπου παράγραφοι μας βγαίνουν
μες στα συγκεκριμένα πλαίσια.
3. Διαβάζουμε προσεκτικά την εκφώνηση και υπογραμμίζουμε όλα τα ζητήματα ή τις έννοιες
που θίγονται. Πρέπει να αναφερθούμε σε όλα.
4. Αν η εκφώνηση δίνει έμφαση στους τρόπους
αντιμετώπισης ενός φαινομένου, τότε προσανατολιζόμαστε και ’μείς ανάλογα. Θα
αφιερώσουμε δυο-τρεις παραγράφους (πέραν του προλόγου) στην ανάλυση του
φαινομένου και όλο το υπόλοιπο κείμενο στις προτάσεις
5. Συντάσσουμε ένα πρόχειρο διάγραμμα των όσων θέλουμε να πούμε (βάσει των
προτεραιοτήτων της εκφώνησης), ώστε να μην ξεχάσουμε κάτι καθ’ οδόν και, το βασικότερο,
να αποφύγουμε τις παλινωδίες και τις επαναλήψεις.
6. Αν τα σημεία που θέλουμε να θίξουμε είναι πολλά
και δε μπορούν να αναπτυχθούν επαρκώς μέσα στο δοσμένο όριο λέξεων, τότε
αφήνουμε κάποια (τα επουσιώδη) και εστιάζουμε σε ορισμένα. Η τελική βαθμολόγηση
του περιεχομένου δε λαμβάνει υπόψη της μόνο το πλήθος των σημείων που θίγονται
αλλά και το κατά πόσο αναπτύσσονται ικανοποιητικά.
7. Το κείμενό μας πρέπει να διακρίνεται από λογικό ειρμό (συνεκτικότητα) και οι θεματικές
ενότητες - πρόλογος, κυρίως θέμα (ανάλυση – προτάσεις), επίλογος – να είναι
διακριτές. Αυτός είναι ο βασικός κανόνας στη σύνταξη του διαγράμματός
μας.
Πρόλογος
1. Ο πρόλογος πρέπει να είναι κάπως εντυπωσιακός,
προκειμένου να τραβήξει το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Αν αυτό δεν είναι
κατορθωτό, ακολουθούμε πιο απλά μοτίβα, που μπορούμε να διαχειριστούμε.
2. Σε κάθε περίπτωση αποφεύγουμε την εκζήτηση ή,
αντίθετα, την απλοϊκότητα. Δε χρησιμοποιούμε ποτέ ορισμούς, γιατί
απονευρώνουν το ύφος.
3. Το περιεχόμενό του προλόγου μπορεί να είναι:
-
μία αρχική
σκιαγράφηση του προβλήματος, των εκφάνσεων ή των γενικών αιτίων του
-
αν πρόκειται
για θετική έννοια (π.χ. δημοκρατία, ελευθερία, δικαιοσύνη), μία γενική αναφορά
στο νόημα και την αξία της, για να αναφερθούμε αμέσως μετά στους τρόπους με
τους οποίους σήμερα ναρκοθετείται
-
μια σύντομη
ιστορική αναδρομή
-
ένα ρητό μιας
αυθεντίας (όχι πολύ κοινότυπο)
Ä Γενικά, ο τυπικός πρόλογος πρέπει να αναπτύσσεται παραγωγικά,
να ξεκινάει δηλαδή από το γενικό (μια γενική διαπίστωση ή μία ιστορική
αναδρομή) και να εστιάζει σταδιακά στο ειδικό (στο επίδικο ζήτημα)
Ä Αν η εκφώνηση συνδυάζει δύο ζητήματα (π.χ. ανεργία
πτυχιούχων και εκπαίδευση) και δε μας χωράει να αναφερθούμε και στα δύο στο
πρόλογο, μπορούμε εναλλακτικά να αναφερθούμε στο ένα - συνήθως στο ευρύτερο
(εδώ π.χ. στην ανεργία των πτυχιούχων) – και να εστιάσουμε στο δεύτερο αμέσως
μετά.
Συγγραφή
1. Γενικά αποφεύγουμε το μακροπερίοδο λόγο,
γιατί είναι δύσκολος στο χειρισμό και αφήνει περιθώρια για συντακτικά λάθη.
2. Ιδιαίτερα αν πρέπει να γράψουμε την έκθεσή μας
με τη μορφή ομιλίας, ο λόγος μας πρέπει να είναι οπωσδήποτε μικροπερίοδος.
Ο μακροπερίοδος λόγος είναι «αργοκίνητος», στρυφνός και κουράζει το ακροατήριο.
3. Γράφουμε όπως νοιώθουμε και μπορούμε. Η εκζήτηση στην έκφραση, όταν δε μας βγαίνει
αβίαστα, έχει καταστροφικά αποτελέσματα στη σύνταξη και το ύφος. Επιδιώκουμε
την απλότητα, τη φυσικότητα και την οικονομία του λόγου.
Προτιμούμε την ενεργητική σύνταξη από την παθητική, αποφεύγουμε τις
ταυτολογίες και τους πλατειασμούς, χρησιμοποιούμε λέξεις που ξέρουμε και
μπορούμε να χειριστούμε.
4. Αν πρέπει να γράψουμε το κείμενό μας υπό μορφή
άρθρου, πρέπει να βάλουμε τίτλο
5. Αν θα έχει μορφή ομιλίας ή επιστολής,
πρέπει να βάλουμε προσφώνηση και αποφώνηση (στην ομιλία η αποφώνηση δεν
είναι υποχρεωτική). Το ύφος της προσφώνησης και της αποφώνησης εξαρτάται από το
πρόσωπο ή τα πρόσωπα, στα οποία απευθυνόμαστε.
6. Στον επίλογο κλείνουμε με ένα γενικό συμπέρασμα ή ευχή. Δεν ανοίγουμε καινούρια
ζητήματα.
