ΚΕΙΜΕΝΟ ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ ΓΙΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ, ΤΟ ΒΗΜΑ, 23-12-2001

Η γλωσσική εκπαίδευση των μεταναστών

Δεν γνωρίζουμε - δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε - τον ακριβή αριθμό των ξέ­νων οικονομικών μεταναστών στην Ελλάδα Υπολογίζεται σε 800.000 μέχρι 1.000.000. Λιγότεροι ή περισσότεροι από τους αριθμούς αυτούς, οι μετανάστες αποτελούν αναντίρρητα μια κρίσιμη μάζα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας σε ανθρώπινο, οικονομικό, κοινωνικό, πληθυσμιακό και εθνικό επίπεδο. Παράλ­ληλα, ένα άλλο επίπεδο, καθοριστικό για την όποια πολιτική στο ζήτημα των οι­κονομικών μεταναστών, είναι το εκπαιδευτικό, με κύρια πλευρά τη γλωσσική εκπαίδευση των μεταναστών. Συγκεκριμένα, πρέπει να μελετηθεί τι κάνει ήδη και τι μπορεί να κάνει η Πολιτεία για να μάθουν ελληνικά οι χιλιάδες των μετα­ναστών και τα παιδιά των μεταναστών, ώστε να μπορέσουν να ενταχθούν ο­μαλά και δημιουργικά στην ελληνική κοινωνία Βεβαίως, προϋπόθεση για οποια­δήποτε συζήτηση περί γλωσσικής εκπαίδευσης των μεταναστών είναι ότι πρώ­τα η Πολιτεία η ίδια θα αποφασίσει, με τα αρμόδια όργανά της και την πολιτι­κή που εκείνη έχει την ευθύνη να χαράξει, πόσους μετανάστες, ποιους, από ποιες χώρες και με ποιους όρους κρίνει ότι μπορούν και πρέπει να ενταχθούν και να ζήσουν στην Ελλάδα Αυτό που υποστηρίζουμε εδώ είναι ότι σ' αυτή την περίπτωση θα πρέπει να ληφθεί μέριμνα με νομοθετική πρόβλεψη από την Πο­λιτεία πώς θα αντιμετωπιστεί το θέμα της γλωσσικής εκπαίδευσης των μετα­ναστών, όχι μόνο των ανηλίκων (μαθητών σε σχολεία) αλλά και των ενηλίκων.

Θα άξιζε να αναφέρουμε εν πρώτοις «το πρότυπο της Ολλανδίας», πώς α­ντιμετώπισαν οι Ολλανδοί το ζήτημα τού να μάθουν οι μετανάστες τους τα ολ­λανδικά. Για τους μετανάστες που επίσημα και νόμιμα γίνονται δεκτοί σ’ αυτή τη χώρα, έχει προβλεφθεί και εφαρμόζεται ένα σύστημα υποχρεωτικής εκμά­θησης της γλώσσας με ειδική διδασκαλία για ένα έτος. Οι μετανάστες δεν επι­τρέπεται να εργαστούν αν δεν περάσουν από αυτή την υποχρεωτική εκπαί­δευση στη γλώσσα, για την οποία και επιδοτούνται από το κράτος, ώστε να μπορέσουν να ασχοληθούν εντατικά και απερίσπαστα με τη γλώσσα και να περάσουν μετά στο χώρο της εργασίας. Παράλληλα, τα παιδιά τους φοιτούν στα σχολεία με ειδική βοήθεια στη γλωσσική τους κατάρτιση. Ο γράφων έχει συνείδηση της περίφημης - και μονίμως απαγορευτικής - «ελληνικής πραγματικότητας», που δε θα επέτρεπε να προτείνει κανείς το ολλανδικό μοντέλο, α­φού και οι όροι και η μορφή της μετανάστευσης στην Ελλάδα διαφέρουν σημα­ντικά. Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι, αφού ξεκαθαρίσουν περισσότερο τα πράγ­ματα από πλευράς Πολιτείας, να αντιμετωπιστεί το ζήτημα πιο συστηματικά και με καλύτερα αποτελέσματα για τους ίδιους τους μετανάστες και για τη χώ­ρα όπου θα ζήσουν, ώστε να αποφεύγονται ορισμένα παράπονα και κοινωνι­κοεκπαιδευτικά προβλήματα που γεννώνται στις λεγόμενες «μεικτές τάξεις»των δημόσιων ελληνικών σχολείων, όπου φοιτούν πολλά παιδιά οικονομικών μεταναστών (Αλβανάκια κυρίως, αλλά και παιδιά Πολωνών, Βουλγάρων, Πακι­στανών, Ρώσων, Κούρδων και άλλων).

Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να οργανωθούν ειδικά εντατικά μαθήματα γλώσσας (κατά επίπεδα γνώσης της γλώσσας) για τα μεταναστόπουλα, προτού εντα­χθούν στις κοινές τάξεις μαζί με τα παιδιά που έχουν την ελληνική ως μητρική γλώσσα. Αλλά και αφού ενταχθούν σε κοινές τάξεις, πρέπει να συνεχιστεί - ό­που χρειάζεται- με ενισχυτικά μαθήματα η τόνωση της ελληνομάθειας αυτών των παιδιών. Έτσι δε θα υπάρχουν τα γνωστά -και αναπόφευκτα σήμερα­ προβλήματα να υπάρχουν μέσα στην τάξη μαθητές δύο γλωσσικών και, κατ’ επέκταση, δύο μαθησιακών ταχυτήτων, που εμποδίζουν το διδακτικό έργο στα περισσότερα δημόσια σχολεία. Αλλιώς, και τα μεταναστόπουλα (μαζί με τα όποια άλλα κοινωνικά, οικονομικά, οικογενειακά κτλ προβλήματα που έ­χουν) δεν μπορούν να προχωρήσουν ομαλά στο σχολείο και τα Ελληνόπουλα παρεμποδίζονται σε μια ποιοτική εκπαίδευση που δικαιούνται και που είναι ό,τι πιο σημαντικό πρέπει να εξασφαλίσει γι’ αυτά η Πολιτεία.

Ανάλογη ειδική, ταχύρυθμη γλωσσική εκπαίδευση πρέπει να οργανωθεί – με τη θέσπιση μάλιστα κάποιων κινήτρων- για ενήλικους μετανάστες. Ειδικά κα­ταρτισμένοι δάσκαλοι θα πρέπει να εφαρμόσουν στη διδασκαλία των ενηλίκων την επικοινωνιακή μέθοδο και να τους καταστήσουν ικανούς μέσα στο συντομό­τερο δυνατό χρόνο να χρησιμοποιούν τα ελληνικά για καταστάσεις επικοινωνίας που χρειάζονται στην εργασία τους και στην καθημερινή τους ζωή. Παράλληλα, να τους διδάξουν μέσα από τη γλώσσα στοιχεία του ελληνικού πολιτισμού, των ανθρώπων και της χώρας όπου θα ζήσουν, στοιχεία τα οποία έχουν ενσωματω­θεί στη γλώσσα και είναι απαραίτητα για την εκμάθηση και τη χρήση της.

Δεν έθιξα μέχρι τώρα τους λόγους που επιβάλλουν τη γνώση της ελληνικής για τους μετανάστες στην Ελλάδα, γιατί τους θεωρώ προφανείς. Είναι προφανές ότι αν η πολιτική της χώρας μας είναι να δεχθεί και να εντάξει στον εθνικό και κοινω­νικό κορμό της Ελλάδας έναν αριθμό μεταναστών που εκείνη θα καθορίσει, η ομα­λή λειτουργική και ουσιαστική ένταξη των μεταναστών συνδέεται με μια σωστή γλωσσική εκπαίδευση. Άτομα που δε μιλούν τη γλώσσα της χώρας όπου ζουν εί­ναι καταδικασμένα στην κοινωνική περιθωριοποίηση και στη συσπείρωσή τους μέσα σε αποκλεισμένες ομάδες (γκέτο). Και δεν είναι μόνο η απόδοση στην εργα­σία και η εξέλιξη στο χώρο δουλειάς που περιορίζεται από την άγνοια της γλώσ­σας, αλλά και η παραβατικότητα που αυξάνεται λόγω της κοινωνικής περιθωριο­ποίησης, η οποία σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στη γλωσσική-επικοινωνιακή απο­μόνωση. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η ένταξη και αξιοποίηση του δυναμι­κού των μεταναστών στη χώρα μας περνάει αναγκαστικά μέσα από τη γλώσσα.

(Γ. Μπαμπινιώτης, Το Βήμα, 23-12-2001)