ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΥΛΗΣ: Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ (479-431 Π.Χ)

 

Η Α΄ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ

·                                Η Σπάρτη αποσύρεται από την πανελλήνια συμμαχία®  Παυσανίας αναλαμβάνει επιθετική πολιτική εναντίον των Περσών , τους καταδιώκει σε Βυζάντιο και Κύπρο / Οι Σπαρτιάτες τον ανακαλούν με την κατηγορία προδοσίας- τον καταδικάζουν σε θάνατο

·                                Η συγκρότηση της Α΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας ® μετά την αποχώρηση των Σπαρτιατών οι ελληνικές πόλεις και νησιά της Μ. Ασίας, στράφηκαν στους Αθηναίους για προστασία®Αθήνα , ισχυρό στόλο®478 π.Χ Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία: σκοπός της ήταν η εξασφάλιση της ανεξαρτησίας των πόλεων που συμμετείχαν σε αυτήν

·                                Μέλη: οι περισσότερες από τις παραθαλάσσιες και νησιωτικές χώρες

·                                Διατηρούσαν την ανεξαρτησίας τους, είχαν ίση ψήφο στα συνέδρια, έδρα η Δήλος (κοινό ταμείο και συμμαχικά χρήματα- το διαχειρίζονταν 10 Αθηναίοι πολίτες- οι ελληνοταμίες).

·                                Έπρεπε να προσφέρουν χρήματα ή πλοία κάθε χρόνο ανάλογα με τις δυνατότητες τους

·                                Η οργάνωση της συμμαχίας και η δίκαια ρύθμιση των συμμαχικών εισφορών ήταν έργο του Αριστείδη

·                                Η Αθήνα είχε την πρωτοκαθεδρία στη συμμαχία.

Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΚΙΜΩΝΑ

·                                Αθήνα ® επικράτηση συντηρητικών, αρχικά Αριστείδης μετά Κίμωνας/ Θεμιστοκλής εκοστρακίστηκε και πέθανε στην εξορία

·                                Κίμων (γιος του Μιλτιάδη, εκλεγόταν στρατηγός κάθε χρόνο από το 476-462 π.Χ) ® πολιτική του ® φιλία με τη Σπάρτη, πόλεμος εναντίον των Περσών/ έδιωξε Πέρσες από θέσεις που κατείχαν στη Θράκη, ξεκαθάρισε Σκύρο από πειρατές, έφερε νέες πόλεις στην Αθηναϊκή Συμμαχία / Κίμωνας μεγάλωνε το γόητρο της Αθήνας

·                                Σπάρτη – σοβαρά εσωτερικά προβλήματα- 474 π.Χ ® ύστερα από ένα καταστροφικό σεισμό επαναστάτησαν οι είλωτες και οχυρώθηκαν στο φρούριο Ιθώμης , στη Μεσσηνία® ζήτησαν βοήθεια Σπαρτιατών που παρά την αντίθετη γνώμη δημοκρατικών έστειλαν τον Κίμωνα με 4.000 οπλίτες/ Σπαρτιάτες το έστειλαν πίσω.

ΔΙΑΜΑΧΗ ΑΘΗΝΑΣ –ΣΠΑΡΤΗΣ. ΟΙ 30χρονες ΣΠΟΝΔΕΣ

·                                Οι δημοκρατικοί επικρατούν στην Αθήνα με αρχηγό τον Περικλή®αποτυχία φιλοσπαρτιατικής πολιτικής Κίμωνα που εξορίζεται 461 π.Χ

·                                Πολιτική δημοκρατικών: να κάνουν Αθήνα πρώτη δύναμη στην Ελλάδα ακόμη και αν χρειαζόταν να συγκρουστούν με Σπάρτη®διμέτωπος αγώνας εναντίον Σπάρτης και Περσών

·                                Η αρχή της διαμάχης Αθήνας –Σπάρτης:

·                                460 π.Χ στέλνουν εκστρατευτικό σώμα στην Αίγυπτο εναντίον Περσών και στο Άργος εναντίον Σπαρτιατών

·                                454 π.Χ καταστροφή εκστρατευτικού σώματος στην Αίγυπτο εναντίον Περσών® μεταφορά Αθηναϊκού ταμείου από Δήλο σε Αθήνα (για ασφάλεια)+ ανακωχή με Σπάρτη για πέντε χρόνια (453 π.Χ)

·                                Το τέλος του πολέμου κατά των Περσών® Κύπρος ® Κίμωνας, σκοτώθηκε στη μάχη του Κιτίου αλλά μεγάλη νίκη στη Σαλαμίνα της Κύπρου/ 448 π.Χ Καλλίειος ειρήνη = οι Πέρσες αναγνώριζαν την αυτονομία των ελληνικών πόλεων της Μ. Ασίας και την ελληνική κυριαρχία στο Αιγαίο.

·                                Οι 30 χρονες σπονδές 446 π.Χ: ειρήνη για 30 χρόνια ανάμεσα σε Σπαρτιάτες και Αθηναίους

Η ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΗΓΕΜΟΝΙΑ

·                                Μεγάλωνε η δύναμη Αθήνας-μεταφορά συμμαχικού ταμείου-οι Αθηναίοι χρησιμοποιούσαν τα χρήματα όπως πίστευαν και αύξησαν συμμαχικές εισφορές

·                                Οδηγούσαν τις συμμαχικές δυνάμεις σε εκστρατείες ανάλογα με τα συμφέροντα τους- η ανεξαρτησία και η ισοτιμία των μελών είχε παραβιαστεί και τα μέλη ουσιαστικά είχαν μετατραπεί σε υπηκόους της Αθήνας® προσπάθειες αποστασίας που καταπνίγηκαν βίαια (Μίλητος)

ΤΟ ΑΘΗΝΑΪΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

·                                446 π.Χ- 431 π.Χ περίοδος σχετικής ηρεμίας

·                                Αθήνα σε μεγάλη ακμή (οικονομική δύναμη®στρατιωτική + πολιτική δύναμη= ηγεμονία)

·                                Χρυσός αιώνας του Περικλή ® από αριστοκρατική οικογένεια αλλά δημοκρατικός

·                                Το πολίτευμα: μεταρρυθμίσεις Εφιάλτη και Περικλή®περιόρισαν δραστικά τις αρμοδιότητες του αριστοκρατικού Αρείου Πάγου®παραχώρηση στους ζευγίτες του δικαιώματος να εκλέγονται στο σώμα των 9 αρχόντων και η καθιέρωση μισθού στους πολίτες που συμμετείχαν με κάποιο τρόπο στη διοίκηση (εξασφαλίστηκε η συμμετοχή των φτωχών στα διάφορα όργανα της πολιτείας) ®ανώτερο όργανο εκκλησία του δήμου που έπαιρνε όλες τις αποφάσεις και ήλεγχε το σώμα των 9 αρχόντων®μεγάλη δύναμη 10 στρατηγοί (εκλέγονταν κάθε χρόνο , ένας από κάθε φυλή, κάτω από τον απόλυτο έλεγχο της εκκλησίας του δήμου)

·                                Η κοινωνία:

1.      Αθηναίοι πολίτες : από το 451 π.Χ όσοι είχαν Αθηναίους και τους δύο γονείς , πλήρη πολιτικά δικαιώματα

2.      Μέτοικοι: όλοι οι ελεύθεροι έλληνες και ξένοι που ήταν εγκατεστημένοι στην Αττική, χωρίς να είναι Αθηναίοι πολίτες. Δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα , αλλά είχαν την υποχρέωση να στρατεύονται και να πληρώνουν έναν ειδικό ετήσιο φόρο, «το μετοίκιο», δεν επιτρεπόταν να έχουν ατομική ιδιοκτησία και ασχολούνταν με το εμπόριο και τη βιοτεχνία- πολλοί από αυτούς είχαν πλουτίσει

3.      δούλοι: δεν είχαν κανένα δικαίωμα, ανήκαν στον κύριο τους. Δούλευαν στα χωράφια , στα σπίτια, στα μεταλλεία. Δούλοι χρησιμοποιούνταν από το κράτος σε αστυνομικά καθήκοντα- όλη η αθηναϊκή οικονομία βασιζόταν στη φτηνή εργασία των δούλων

·                                οικονομία: μέσα 5ου αι. π.Χ ® Αθήνα οικονομικό κέντρο. Η οικονομία ιδιωτική αλλά το κράτος υποβοηθούσε. Καλλιέργεια προϊόντων όπως λάδι και κρασί (εξαγόταν) . ανάπτυξη βιοτεχνίας- πρώτες ύλες-νέες αγορές. Μεγάλη άνθηση αθηναϊκού εμπορίου. Πειραιάς σημαντικό εμπορικό λιμάνι® δραστηριότητα Αθήνας εξαπλώθηκε στη Δύση που μέχρι τότε κυριαρχούσε η Κόρινθος. Μεγάλες εισαγωγές όμως σιταριού από τον Εύξεινο Πόντο γιατί η παραγωγή δημητριακών δεν επαρκούσε

·                                έσοδα και δαπάνες κράτους: έσοδα® προέρχονταν από την εκμετάλλευση των μεταλλείων και των ορυχείων που αποτελούσαν κρατική ιδιοκτησία, από φόρους που ήταν υποχρεωμένοι να πληρώνουν οι σύμμαχοι και από φόρους που πλήρωναν οι μέτοικοι. Δασμοί από λιμάνι Πειραιά.

·                                Φορολογία δεν υπήρχε. λειτουργίες® τριηραρχία, χορηγία, θεωρία (δαπάνη για αποστολή αντιπροσωπειών σε μεγάλες θρησκευτικές εορτές), εστίαση, γυμνασιαρχία (για την τέλεση αγώνα λαμπαδηδρομίας στα Παναθήναια)

·                                Δαπάνες κράτους: μισθοί κατώτερων κληρωτών αρχόντων, δαπάνες για το στρατό και το στόλο, αποζημίωση πολιτών που συμμετείχαν στη διοίκηση , οι κατασκευές δημόσιων έργων, εισιτήριο για το θέατρο «θεωρικά»

·                                Στρατός: σε καιρό ειρήνης ® οι νέοι που υπηρετούσαν δυο χρόνια τη στρατιωτική τους θητεία ηλικίας 18-20. Σε περίπτωση πολέμου στρατεύονταν όλοι οι Αθηναίοι μέχρι την ηλικία των 60. Φάλαγγα (στρατός ξηράς-οπλιτών, τριήρεις) . Την εποχή της ακμής της μεγάλος στόλος.

Η ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ

·                                Δρόμοι στενοί και ακανόνιστοι- Αθήνα δεν είχε χτιστεί με κάποιο ρυμοτομικό σχέδιο/ σπίτια απλά , χτισμένα γύρω από εσωτερική αυλή, δεν είχαν παράθυρα στο δρόμο

·                                Άνδρες περνούσαν την ώρα τους στα χωράφια ή στην πόλη. Συμμετείχαν στα κοινά , γυμναστήρια, παλαίστρες, Αγορά, συμπόσια

·                                Γυναίκες: κλεισμένες στο σπίτι, ανατροφή παιδιών, φροντίδα νοικοκυριού

·                                Εκπαίδευση: σκοπός χρήσιμοι και σωστοί πολίτες/ ιδιωτική εκπαίδευση. Παιδαγωγός/ γραμματιστής , κιθαριστής, παιδοτρίβης/ διδασκαλία σοφιστών- δίδασκαν τη ρητορική τέχνη (μόνο οι πλούσιοι μπορούσαν να παρακολουθήσουν πολλή υψηλή αμοιβή σοφιστών)

·                                Γιορτές: τα Μεγάλα Παναθήναια ® προς τιμήν της θεάς Αθηνάς, λαμπαδηδρομίες, αθλητικοί αγώνες, το πέπλο της θέας Αθηνάς απλωμένο στο ιστίο ενός πλοίου με ρόδες, θυσίες και διανομή κρέατος στους φτωχούς/ και τα Μεγάλα ή εν άστει Διονύσια® παραστάσεις δραμάτων στα αρχαία θέατρα

Ο ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΣ   ΠΟΛΕΜΟΣ (431π.Χ- 404π.Χ)

·                                Τα αίτια και οι αφορμές του πολέμου

·                                Αιτία: 1. ανταγωνισμός Αθήνας και Σπάρτης για την ηγεμονία στον ελληνικό χώρο 2. οικονομικός ανταγωνισμός ανάμεσα σε Αθήνα και Κόρινθο , την ισχυρότερη πόλη της Πελοποννησιακής Συμμαχίας μετά τη Σπάρτη 3. Η διαφορά πολιτεύματος- Αθηναίοι δημοκρατικοί υποστήριζαν τις δημοκρατικές παρατάξεις σε άλλες πόλεις, Σπαρτιάτες ολιγαρχικοί

·                                Αφορμές: 

·                                 Κερκυραϊκά, οι  Κερκυραίοι που βρίσκονταν σε πόλεμο με την μητρόπολη τους Κόρινθο ζήτησαν βοήθεια Αθηναίων και υπέγραψαν αμυντική συμμαχία, «επιμαχία». Οι Κορίνθιοι θεώρησαν την ανάμειξη της Αθήνας σοβαρή παραβίαση των σπονδών.

·                                Ποτιδαϊκά, η Ποτίδαια αποικία της Κορίνθου ήταν μέλος της Αθηναϊκής συμμαχίας . Το 432 π.Χ αποστάτησε και έτσι οι Κορίνθιοι έστειλαν για ενίσχυση στρατιωτικό τμήμα. Όταν ο Αθηναϊκός στρατός πολιόρκησε την Ποτίδαια οι Αθηναίοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με Κορίνθιους

·                                 Μεγαρικό Ψήφισμα: οι Μεγαρείς προσχώρησαν στην Πελοποννησιακή συμμαχία και για αντίποινα οι Αθηναίοι απαγόρεψαν στα Μεγαρικά πλοία να μπαίνουν στα λιμάνια της αθηναϊκής συμμαχίας® ζημίωσε μεγαρικό εμπόριο®μίσος Μεγαρέων εναντίον Αθηναίων

·                                Αποτέλεσμα: εκρηκτική κατάσταση – συνέδριο Πελοποννησιακής συμμαχίας 432 π.Χ αποφασίστηκε ο πόλεμος με τους Αθηναίους- πόλεμος άρχισε το 431 π.Χ

ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ- ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΠΟΛΕΜΟΥ

·                                Αθήνα: οικονομική υπεροχή, στόλος

·                                Σπάρτη: υπεροχή στο πεζικό, ισχυρίζονταν ότι πολεμούσαν για να απελευθερώσουν την Ελληνικές πόλεις από την κηδεμονία των Αθηναίων- η ολιγαρχική και ανελεύθερη Σπάρτη παρουσιαζόταν ως υπέρμαχος της ελευθερίας των Ελλήνων και σε αυτό βοηθούσε η ηγεμονική-ιμπεριαλιστική πολιτική των Αθηναιών

·                                Τρεις περίοδοι:

·                                Αρχιδάμειος πόλεμος (431 π.Χ-421 π.Χ) ® τελειώνει με τη «Νικείο ειρήνη»

·                                Εκστρατεία των Αθηναίων στη Σικελία (415-413 π.Χ) ® καταστροφή τους

·                                Δεκελεικός- Ιωνικός Πόλεμος (413-404 π.Χ) ® από το φρούριο της Αττικής Δεκέλεια που το κατέλαβαν οι Σπαρτιάτες και το χρησιμοποιούσαν ως ορμητήριο, και Ιωνικός γιατί οι σημαντικότερες επιχειρήσεις έγιναν στα παράλια της Ιωνίας. Τέλος, υποταγή της Αθήνας.

ΑΡΧΙΔΑΜΕΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (431-421 π.Χ)

·                                Και οι δύο αντίπαλοι ισχυροί

·                                430 π.Χ ο σπαρτιατικός στρατός εισβάλει στην Αττική και επιδημία λοιμού στην Αθήνα που αποδεκατίζει τον πληθυσμό μέσα στα Αθηναϊκά τείχη

·                                429 π.Χ πεθαίνει ο Περικλής από την επιδημία

·                                425 π.Χ οι Αθηναίοι κατέλαβαν με τον στόλο την Πύλο. Μια σπαρτιατική δύναμη πολιορκήθηκε στο νησάκι Σφακτηρία και αναγκάστηκε να παραδοθεί

·                                424 π.Χ ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας εκστρατεύει στη Μακεδονία – καταλαμβάνει Αμφίπολη- οι Αθηναίοι έστειλαν τον Κλεώνα- Σπαρτιάτες νίκησαν αλλά ο Βρασίδας πεθαίνει

·                                Μετά το θάνατο του Βρασίδα επικράτησαν φιλειρινικές παρατάξεις και στις δύο πόλεις και οι εχθροπραξίες σταμάτησαν για 10 χρόνια® Νικίειος ειρήνη  421 π.Χ (σταμάτησαν οι εχθροπραξίες, συμφωνήθηκε η ανταλλαγή των αιχμαλώτων, η επιστροφή της Αμφίπολης στην Αθήνα και της Πύλου στην Σπάρτη, η διάρκεια της ειρήνης ορίστηκε για 50 χρόνια, οι διαφορές θα λύνονταν με διαπραγματεύσεις αλλά δεν δέχτηκαν την ειρήνη οι σύμμαχοι της Σπάρτης Βοιωτοί, Κορίνθιοι, Ηλειοί και Μεγαρείς.

ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ: ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΤΗ ΣΙΚΕΛΙΑ (415-413 π.Χ)

·                                Επικράτησαν φιλοπόλεμες μερίδες- επικεφαλής ο Αλκιβιάδης

·                                415 π.Χ ® έφτασε στην Αθήνα μια αντιπροσωπεία από την πόλη Έγεστα της Σικελίας , που ζητούσε τη βοήθεια των Αθηναίων εναντίον των Συρακουσών. Αθηναίοι δέχτηκαν με επίδραση Αλκιβιάδη για να υποτάξουν ολόκληρη τη Σικελία και να απλώσουν την ηγεμονία τους στη Δύση. Νικίας αντίθετος. Λάμαχος ουδέτερος. Τα Σικελικά του Θουκυδίδη.

·                                Ο Αλκιβιάδης καταφεύγει στη Σπάρτη- τους συμβουλεύει για τη Δεκέλεια.

·                                Στη Σικελία οι Αθηναίοι πολιορκούσαν ήδη τις Συρακούσες όταν έφθασε βοήθεια με το στρατηγό Γύλιππο. Τότε αναγκάστηκαν να λύσουν την πολιορκία και να υποχωρήσουν στο εσωτερικό του νησιού, όπου νικήθηκαν και έπαθαν μεγάλη καταστροφή.

ΤΡΙΤΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ-Ο ΔΕΚΕΛΕΙΚΟΣ –ΙΩΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (413-404 π.Χ)

ΟΙ ΟΡΟΙ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ

·                                Κατάληψη Δεκέλειας από Σπαρτιάτες

·                                Σπαρτιάτες επιδόθηκαν στην κατασκευή στόλου-ανατροπή ισορροπίας δυνάμεων

·                                Τους έλειπαν χρήματα – αναγκάστηκαν να ζητήσουν χρήματα από Πέρσες, αναγνωρίζοντας σε αντάλλαγμα την Περσική κυριαρχία στις Ιωνικές πόλεις

·                                411 π.Χ πολιτική μεταβολή στην Αθήνα- «καθεστώς των 400»- ολιγαρχικοί καταλαμβάνουν την εξουσία® ο στόλος όμως αντέδρασε και ανακήρυξε στρατηγό τον Αλκιβιάδη που είχε ήδη διαφωνήσει με τους Σπαρτιάτες- οι ολιγαρχικοί εγκατέλειψαν την εξουσία

·                                Ναυτικές συγκρούσεις σε Κύζικο και Ιωνία- ο Αλκιβιάδης μεταξύ 410-408 π.Χ γίνεται στρατηγός αλλά μετά από μια του στρατιωτική αποτυχία απομακρύνεται και πάλι.

·                                406 π.Χ νίκη Αθηναίων στη ναυμαχία των Αργινουσών – δεν περισυνέλεξαν τους ναυαγούς- καταδίκασαν σε θάνατο τους υπεύθυνους 10 στρατηγούς

·                                405 π.Χ έφθασε στην Ιωνία ο ικανός Σπαρτιάτης στρατηγός Λύσανδρος . Με περσικά χρήματα αναδιοργάνωσε γρήγορα το σπαρτιατικό στόλο και νίκησε τους Αθηναίους στους Αιγός ποταμούς. Έπλευσε στην Αθήνα και την απέκλεισε από τη θάλασσα.

·                                Το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου, άνοιξη 404 π.Χ, η Αθηναίοι αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν:

1.      Να γκρεμίσουν τα Μακρά τείχη και τα τείχη του Πειραιά

2.      Να παραδώσουν το στόλο τους εκτός από 12 πλοία

3.      Να δεχτούν την επιστροφή των εξόριστων ολιγαρχικών στην πόλη

4.      Να έχουν τους ίδιους εχθρούς και φίλους με τους Σπαρτιάτες και να τους ακολουθούν στις εκστρατείες τους.

ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΑΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

·                                Οικονομικές

·                                Ηθικές

·                                Πολιτικές