ΕΚΘΕΣΗ Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ: ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ- ΘΕΜΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ-ΠΡΟΣΦΥΓΙΑ

Α. Τα αίτια της μετανάστευσης

·        Οικονομικοί λόγοι: η κατάρρευση των χωρών του πρώην ανατολικού μπλοκ και η συνεχιζόμενη παραγωγική υπανάπτυξη της Αφρικανικής ηπείρου οδηγούν στις μέρες μας το φαινόμενο της μετανάστευσης σε έξαρση. Οικονομικοί πρόσφυγες από όλες τις χώρες του λεγόμενου «Τρίτου Κόσμου» καταφεύγουν στις μεγαλουπόλεις του ανεπτυγμένου καπιταλιστικού κέντρου αναζητώντας μια καλύτερη τύχη.

·        Πολιτικοί λόγοι: στη διόγκωση των μεταναστευτικών κυμάτων συμβάλλει επίσης και η πολιτική καταπίεση που παρατηρείται σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Ιρανοί, Κούρδοι, Τούρκοι, Πακιστανοί και Παλαιστίνιοι αντιφρονούντες, που διώκονται από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα των χωρών καταγωγής τους, αναζητούν πολιτικό άσυλο, κυρίως σε χώρες της Ευρώπης. Κοντά τους έρχονται να προστεθούν και τα θύματα των εμφυλίων πολέμων, που εκτυλίσσονται κατά καιρούς στη Ρουάντα και αλλού. Οι μετανάστες αυτοί αποκαλούνται πρόσφυγες.

·        Γιατί η Ελλάδα έχει υποδεχτεί τόσους μετανάστες;

1.      Λόγω της γεωγραφικής της θέσης: στο σταυροδρόμι Δύσης και Ανατολής, συνορεύει με την Αλβανία και την Τουρκία, αποτελώντας για τους μετανάστες αυτών των χωρών αλλά και ευρύτερα της Ασίας τον πλησιέστερο προορισμό.

2.      Λόγω της εύρωστης οικονομίας της, που τη μετατρέπει στα μάτια των φτωχών αυτών ανθρώπων σε «Γη της Επαγγελίας».

3.      Οι πολιτικοί πρόσφυγες που προέρχονται από την Τουρκία και την Παλαιστίνη, γνωρίζοντας την παραδοσιακή ηθική στήριξη που έχουν προσφέρει οι Έλληνες στους Κούρδους και τους Παλαιστίνιους, νοιώθουν το έδαφος φιλόξενο.

4.      Οι Ρωσοπόντιοι επαναπατρίστηκαν μαζικά τη δεκαετία του ’90, ύστερα από σχετική πρόσκληση και ανάλογες υποσχέσεις αποκατάστασης που τους έδωσε η ελληνική κυβέρνηση.

Β. Προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες

·        Γίνονται αντικείμενα εκμετάλλευσης από τους σύγχρονους δουλεμπόρους, οι οποίοι, προκειμένου να τους μεταφέρουν παράνομα στις χώρες προορισμού τους, τους αποσπούν τεράστια ποσά (ανερχόμενα σε χιλιάδες δολάρια ανά άτομο).

·        Κατά τη διάρκεια της μεταφοράς τους περνούν από χίλιες δυο κακουχίες, βρίσκοντας ορισμένες φορές ακόμα και το θάνατο (πρβλ. τις περιπτώσεις των μεταναστών που κατά καιρούς εγκαταλείπονται αβοήθητοι πάνω σε εγκαταλελειμμένα δουλεμπορικά πλοία στη μέση του Αιγαίου)

·        Στις χώρες υποδοχής απασχολούνται συνήθως στις πιο βαριές και ανθυγιεινές χειρωνακτικές εργασίες, αντιμετωπίζοντας καθημερινά την εργοδοτική αυθαιρεσία και την ανασφάλεια. Σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές, οι περισσότεροι μετανάστες δουλεύουν ανασφάλιστοι, με ημερομίσθια κατώτερα του κανονικού και με τις υπερωρίες τους απλήρωτες. Η απουσία νομικής κάλυψης για όσους από αυτούς έχουν εισέλθει στις χώρες υποδοχής τους παράνομα διευκολύνει το καθεστώς της υπερεκμετάλλευσης και επιτρέπει στους εργοδότες να τους χρησιμοποιούν ως «πολιορκητικό κριό» για την άτυπη μείωση των ημερομισθίων και τη γενικότερη περιστολή των εργασιακών δικαιωμάτων.

·        Στοιβαγμένοι σε υπόγεια πολυκατοικιών, φτωχοί και αλλόγλωσσοι, οι μετανάστες ζουν ως επί το πλείστον αποκομμένοι από τις κοινωνίες υποδοχής τους. Μην έχοντας κανέναν πολιτισμικό δίαυλο επικοινωνίας με τον εγχώριο πληθυσμό, φοβισμένοι και χαμένοι, δημιουργούν κλειστές μικρο-κοινωνίες, που, διακρινόμενες ενίοτε και για τη σκληρότητά τους, τους βυθίζουν σε ακόμα μεγαλύτερη κοινωνική απομόνωση.

·        Σύμφωνα με τις κοινωνιολογικές έρευνες, οι βασικές παράμετροι που εξωθούν τα άτομα στη βία και την εγκληματικότητα είναι η φτώχεια, η αμάθεια και η κοινωνική περιθωριοποίηση. Ένας άνθρωπος φτωχός, που βλέπει καθημερινά τον πλούτο γύρω του, χωρίς να μπορεί να το αγγίξει ποτέ, που ανατρέφεται σε ένα περιβάλλον πολιτιστικά υποβαθμισμένο (το οποίο τον αποξενώνει από την εκπαίδευση, στερώντας του τη δυνατότητα για κοινωνική ανέλιξη και πνευματική καλλιέργεια), είναι πολύ πιο εύκολο να αναπτύξει εγκληματική συμπεριφορά. Πιεσμένος συνεχώς από την ανικανοποίητη ανάγκη του, μεγαλώνοντας στους δρόμους σαν αγρίμι, διαρρηγνύει κάθε ηθικό φραγμό και μετατρέπεται σε ένα άγριο ζώο, που κυνηγάει απελπισμένο και αδίστακτο τη λεία του.

Οι μετανάστες, βιώνοντας ακριβώς σε αυτές τις συνθήκες, είναι φυσικό να αναπτύσσουν τάσεις εγκληματικότητας σε ένα μεγαλύτερο ποσοστό από τους γηγενείς. Ωστόσο, δεν είναι όλοι τους εγκληματίες, ούτε είναι και οι μόνοι: στην έξαρση της εγκληματικότητας συμβάλλουν αποφασιστικά και εκπρόσωποι των γηγενών πληθυσμών, έχοντας μάλιστα στα λεγόμενα «μεγάλα» εγκλήματα (διακίνηση ναρκωτικών, μαστροπεία, παιδική πορνεία, δολοφονίες κλπ.) πρωταγωνιστικό ρόλο.

·        Διάφοροι πολιτικοί χώροι, όπως επίσης και τα ΜΜΕ, παραβλέποντας εσκεμμένα όλα τα παραπάνω, δαιμονοποιούν τους μετανάστες και τους παρουσιάζουν ως αποκλειστικούς υπεύθυνους για την έξαρση της εγκληματικότητας. Οι γηγενείς πληθυσμοί, προκατειλημμένοι ούτως ή άλλως απέναντι στους ξένους, ανταποκρίνονται, βρίσκοντας για τα δικά τους προβλήματα (ανεργία, φτώχεια κλπ.) στο πρόσωπό τους ένα εξιλαστήριο θύμα[1]. Η ξενοφοβία μετατρέπεται σε ανοιχτό ρατσισμό και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σημειώνονται ιδιαίτερα ακραία κρούσματα βίας (δολοφονίες μεταναστών από οπλοφόρους ρατσιστές, πυρπόληση των διαμερισμάτων τους από νεοναζί (στη Γερμανία) κλπ.)[2].

·        Πιεσμένοι και από αυτό το εχθρικό κλίμα, οι ξένοι επήλυδες απομονώνονται ακόμα περισσότερο. Ο κόσμος τους λοιδορεί, η αστυνομία τους κυνηγάει. Στην Ελλάδα, η λέξη «Αλβανός» έχει γίνει στίγμα, συνώνυμο της ασχήμιας, της φτώχειας και του εγκλήματος. Την εποχή της πρώτης ελληνικής μετανάστευσης προς τις ΗΠΑ (1895 – 1924), ανάλογη αντιμετώπιση είχαν συναντήσει και οι ομοεθνείς μας: η αστυνομία τους παρουσίαζε, βάσει στατιστικών, ως την πιο εγκληματική μειονότητα, γελοιογραφίες στις εφημερίδες τους παρουσίαζαν συνολικά ως κακοποιούς και ο πληθυσμός τους συμπεριφερόταν, όπως λένε τουλάχιστον οι ιστορικοί των ΗΠΑ, με καχυποψία.

·        Βιώνοντας καθημερινά αυτό το κλίμα της απόρριψης, τη βία της αστυνομίας αλλά και την υπερεκμετάλλευση, κάποιοι μετανάστες γίνονται ιδιαίτερα επιθετικοί, ενώ άλλοι, εσωτερικεύοντας την κατακραυγή του κόσμου, γίνονται ηττοπαθείς και χάνουν κάθε αυτοεκτίμηση: η ντροπή και το αίσθημα μειονεξίας τους συντροφεύουν πάντα. Τα παιδιά τους, έχοντας ούτως ή άλλως να αντιμετωπίσουν τα εγγενή προβλήματα της διγλωσσίας και του πολιτισμικού μετεωρισμού, βιώνοντας καθημερινά την απόρριψη και τον εξευτελισμό, αποκτούν ενίοτε και αυτά ψυχολογικά προβλήματα. Οι σχολικές τους επιδόσεις είναι ιδιαίτερα χαμηλές: μη γνωρίζοντας τη γλώσσα και στερημένα από κάθε είδους πολιτισμικές παραστάσεις, δε μπορούν να συναγωνιστούν τους γηγενείς συμμαθητές τους. Πιεσμένα από τη φτώχεια τους, βγαίνουν στη δουλειά από νωρίς, απασχολούμενα όπου βρουν και με τις συνθήκες που αναφέραμε.

·        Βεβαίως, υπάρχουν και τα χειρότερα: η πορνεία και τα ναρκωτικά, που σε πληθυσμούς τόσο εξαθλιωμένους και απελπισμένους, όσο εκείνοι των μεταναστών, γνωρίζουν έξαρση. Γηγενείς και αλλοδαποί κακοποιοί, εκμεταλλευόμενοι τη δυστυχία των απάτριδων πληβείων, τους πουλάνε λευκό θάνατο ή οδηγούν κάποια μέλη τους στην εκπόρνευση. Άλλοι υποτάσσονται με τη βία. Άλλοι το ζητάνε από μόνοι τους. Και στις δύο περιπτώσεις ο εχθρός είναι ένας: η φτώχεια.

 . Προτάσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος

·       Οικονομική στήριξη των χωρών του Τρίτου κόσμου και του πρώην ανατολικού μπλοκ, ώστε να μπορέσουν να αναπτυχθούν συγκρατώντας τον πληθυσμό τους

·        Ο ΟΗΕ, η ΕΕ και όλες οι εθνικές κυβερνήσεις, τουλάχιστον των ανεπτυγμένων κρατών, οφείλουν να αποδοκιμάσουν και να απομονώσουν διπλωματικά όλα τα ολοκληρωτικά καθεστώτα της Ασίας και της Αφρικής, προσφέροντας στα δημοκρατικά κινήματα που στοχεύουν στην ανατροπή τους, ηθική και πολιτική στήριξη (όπως έγινε και με τη περίπτωση της Ελλάδας κατά την περίοδο της απριλιανής δικτατορίας). Επίσης, οι διάφοροι αφιλοκερδείς παγκόσμιοι οργανισμοί (ΟΗΕ, Γιατροί χωρίς Σύνορα, UNESCO, UNICEF) θα πρέπει να λαμβάνουν μέριμνα για τους πρόσφυγες-θύματα των πολέμων, περιθάλποντάς τους σε ειδικούς καταυλισμούς και ασκώντας πιέσεις σε κράτη, ώστε να τους δεχτούν στο έδαφός τους.

·        Έλεγχος των μεταναστευτικών ροών: το μέτρο αυτό, στο βαθμό που δεν υλοποιηθούν τα δύο πρώτα, θα οδηγηθεί σε παταγώδη αποτυχία. Την εποχή της ελληνικής μεταπολεμικής μετανάστευσης προς τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης (1959 – 1975), πολλοί συμπατριώτες μας, παρά τους αυστηρούς περιορισμούς και τους ελέγχους που είχε επιβάλλει η Γερμανία, είχαν καταφέρει να εγκατασταθούν στη χώρα παράνομα (πήγαιναν αρχικά χωρίς επίσημη άδεια, ως επισκέπτες των συγγενών τους, δούλευαν ανασφάλιστοι και λαθραίοι για τρία χρόνια και νομιμοποιούνταν ως μόνιμοι κάτοικοι εκ των υστέρων). Σήμερα, στις ΗΠΑ, παρά το τείχος και τα συρματοπλέγματα που έχουν εγερθεί κατά μήκος των συνόρων με το Μεξικό, οι Μεξικάνοι να γκρεμίζουν και εισβάλλουν στην ανεπτυγμένη «χώρα των ευκαιριών» κατά χιλιάδες.

Η απαγόρευση εισόδου σε ξένους μετανάστες, πέραν από την αναποτελεσματικότητά της, αποτελεί ουσιαστικά μία προσπάθεια των πολιτών του ανεπτυγμένου κέντρου να διαφυλάξουν τα προνόμιά τους, αδιαφορώντας για τον πόνο και τη δυστυχία των απελπισμένων κατοίκων των υπανάπτυκτων χωρών κατά τρόπο κυνικό.

·        Νομιμοποίηση όλων των οικονομικών μεταναστών, εξασφάλιση όλων των εργασιακών και κοινωνικών τους δικαιωμάτων, νομική εξομοίωσή τους με το γηγενή πληθυσμό

·        Δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις, ώστε να αυξηθούν οι θέσεις εργασίας και να μπορέσουν να απορροφηθούν Έλληνες και μετανάστες

·        Παροχή ασύλου σε όλους τους πολιτικούς πρόσφυγες: η απέλασή τους ή η επαναπροώθησή τους στις χώρες καταγωγής τους σημαίνει ουσιαστικά την παράδοσή τους στους διώκτες τους και την καταδίκη τους σε πολυετείς φυλακίσεις ή ακόμα και σε θάνατο (φανταστείτε τι θα γινόταν αν οι κυβερνήσεις της Δυτικής Ευρώπης αρνούνταν κατά την περίοδο της απριλιανής δικτατορίας (1967-1974) να παραχωρήσουν άσυλο στους Έλληνες πολιτικούς φυγάδες).

·        Η Διεθνής Αμνηστία οφείλει να ελέγχει τις εθνικές κυβερνήσεις για το εάν και κατά πόσο σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών ή αν, αντίθετα, τα παραβιάζουν

·        Διατήρηση και ενίσχυση του σημερινού πολυπολιτισμικού σχολείου, όπου Έλληνες και αλλοδαποί φοιτούν μαζί. Η δημιουργία ειδικών ξενόγλωσσων σχολείων θα επέτεινε την κοινωνική απομόνωση (γκετοποίηση) των μεταναστών και θα καθυστερούσε την οργανική τους ένταξη στην ελληνική κοινωνία. Βεβαίως, τα παιδιά των μεταναστών χρειάζονται ειδική ενίσχυση για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και η ελληνική πολιτεία θα πρέπει να μεριμνήσει για αυτό.

·        Η παιδεία και οι διανοούμενοι οφείλουν να εμφυσήσουν στους νέους τα ιδεώδη της ισοτιμίας και της αλληλεγγύης των λαών, εγείροντας μέτωπο στην ξενοφοβία και το ρατσισμό. Σε ένα περιβάλλον παγκοσμιοποιημένο και πολυπολιτισμικό, όπως εκείνο της Ενωμένης Ευρώπης, δεν είναι δυνατόν να διατηρούνται ακόμα τα ιδεολογικά και πολιτισμικά τείχη, που οδηγούν σε νοοτροπίες ρατσιστικές και εθνικιστικές. Οι νέοι θα πρέπει να εκλαμβάνουν τους μετανάστες ως πολίτες ισότιμους και ισόμοιρους με αυτούς και, ακόμα περισσότερο, ως ανθρώπους που έχουν υποφέρει πολλά και που το μόνο που επιζητούν είναι «μία θέση κάτω απ’ τον ήλιο».

·        Έχουμε συνηθίσει να λέμε πως τους μετανάστες θα πρέπει να τους συμπαθούμε γιατί αποτελούν ένα πολύτιμο εργατικό δυναμικό, που προσφέρει στη χώρα μας πολλά. Αν και η άποψη αυτή κρύβει οπωσδήποτε μία αλήθεια, ωστόσο υποκρύπτει και μία λογική ωφελιμιστική: οι μετανάστες δεν είναι τα «δουλικά» μας, που, ως προνοητικοί επιχειρηματίες, θα πρέπει να τους συμπεριφερόμαστε καλά, γιατί καλλιεργούν τα χωράφια μας, αλλά ανθρώπινες υπάρξεις, που οφείλουμε να τις σεβόμαστε μόνο και μόνο γι’ αυτό: γιατί είναι άνθρωποι!

Ä  ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Α. Οφέλη της Ελλάδας από την έλευση των μεταναστών

1.      Ενδυνάμωση της εθνικής οικονομίας (ιδιαίτερα της γεωργίας), χάρη στην ύπαρξη ενός εργατικού δυναμικού, που απασχολείται σε χειρωνακτικές δουλειές, τις οποίες οι Έλληνες αρνούνται πλέον να κάνουν. Δυστυχώς, όπως έχει ομολογήσει πριν από λίγα χρόνια ο τότε υπουργός Εθνικής Οικονομίας, Γιάννος Παπαντωνίου, στον Γ.Γ. του ΟΟΣΑ, η σημερινή ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας βασίστηκε εν μέρει και στην υπερεκμετάλλευση των Αλβανών, που μείωσε το εργατικό κόστος της παραγωγής.

2.      Αναζωογόνηση της υπαίθρου σε κοινωνικό επίπεδο (η έλλειψη Ελληνίδων γυναικών αντισταθμίζεται από την παρουσία αλλοδαπών, με τις οποίες πλέον γίνονται ακόμα και μικτοί γάμοι)

3.      Αντιστάθμιση εγχώριας υπογεννητικότητας

4.      Επαφή των Ελλήνων με άλλους πολιτισμούς → οικοδόμηση πολυπολιτισμικής κοινωνίας

Β. Προβλήματα που δημιουργούνται για τους Έλληνες

1.      Δημιουργία ενός μεταναστευτικού υπερπληθυσμού, που η εγχώρια οικονομία δε μπορεί να απορροφήσει → εξώθηση ενός μέρους των μεταναστών στον παρασιτισμό → αύξηση της εγκληματικότητας

2.      Ανασφάλεια των Ελλήνων, λόγω της αύξησης της εγκληματικότητας (το πρόβλημα ιδιαίτερα έντονο και στα σύνορα)

3.      Δυσλειτουργίες στο σχολείο, λόγω μεικτών τάξεων

---

[1]  Στην Ελλάδα λέμε συνήθως πως ένας λόγος αύξησης της ανεργίας είναι η παρουσία των Αλβανών. Ωστόσο, οι Έλληνες εργάτες δεν απασχολούνται σε κλάδους που καταλαμβάνουν οι αλλοδαποί και η διόγκωση της δικής τους ανεργίας οφείλεται κατά βάση στις ιδιωτικοποιήσεις, τις συγχωνεύσεις εταιρειών ή και τις χρεοκοπίες βιοτεχνιών, που, παίρνοντας στην εποχή μας χαρακτήρα μαζικό, οδηγούν σε συνεχείς απολύσεις.

[2]  Το έτος 1998 τα ειδησεογραφικά δελτία όλων των καναλιών είχαν επιδοθεί ξαφνικά και επί ένα μήνα σε μία δυσφημιστική προπαγάνδα εναντίον των Αλβανών, αναφέροντας καθημερινά όλα τα κρούσματα των ληστειών που είχαν διαπράξει και υιοθετώντας στα παράθυρά τους τίτλους όπως «τρόμος στους πολίτες», «φοβούνται να βγουν έξω από τα σπίτια τους» κ.ά. Λες και δεν είχαν σημειωθεί ανάλογα περιστατικά στο παρελθόν, καλλιεργήθηκε σε ένα μέρος του πληθυσμού μία ξενοφοβική υστερία, που οδήγησε, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε πρακτικές δολοφονικές. Σε κάποια χωριά της Θεσσαλίας οι κάτοικοι είχαν πάρει τα όπλα και είχαν απαγορέψει στους Αλβανούς εργάτες τους να κυκλοφορούν ελεύθερα μετά το ηλιοβασίλεμα. Ένας χωρικός είχε πυροβολήσει ένα πεινασμένο Αλβανόπουλο, που του είχε κλέψει ένα καρπούζι από το μποστάνι του, ενώ ένας ρατσιστής παράφρων, που πρόσφατα καταδικάστηκε σε ισόβια, βγήκε στους δρόμους του Βοτανικού με ένα πιστόλι, σκοτώνοντας δυο-τρεις αλλοεθνείς και αφήνοντας άλλους τόσους ανάπηρους.